De Nederlandse arbeidsmarkt is in beweging. Dat is op zich niets nieuws. Er zijn nu echter veranderingen gaande, die ook in de komende decennia belangrijke gevolgen zullen hebben. Vooral de digitale technologische vooruitgang zal impact hebben op onze arbeidsmarkt. Nieuwe technologieën zoals robotica, nanotechnologie, genetica en kunstmatige intelligentie zullen de arbeidsmarkt en het bedrijfsleven in sneltreinvaart veranderen waardoor banen die wij nu kennen zullen verdwijnen en nieuwe beroepen zullen ontstaan. Niemand weet exact wat de omvang van deze veranderingen zal zijn en hoe snel het zal gaan. Hierbij wil ik graag eens schetsen wat enkele gevolgen zouden kunnen zijn van de te verwachten snelle digitale technologische vooruitgang op de Nederlandse arbeidsmarkt.
Robots nemen taken over
Het werk van nu lijkt niet meer op het werk van 100 jaar geleden. Technologie is hierbij de belangrijkste oorzaak. De technologische ontwikkelingen gaan nu zo snel dat men spreekt van de vierde industriële revolutie, waarin onder meer artificiële intelligentie, robotisering en het ‘internet der dingen’ een steeds belangrijke rol gaan vervullen. Slimme apparaten en robots kunnen routinematig werk uitvoeren, maar mogelijk veel meer taken overnemen die nu door mensen gedaan worden. Er zullen steeds meer zelflerende robots zijn, die continu bijleren door uitwisseling van de opgedane informatie. Als deze robots ingezet worden, zullen taken of beroepen verdwijnen. De technologische vooruitgang heeft daarmee invloed op de herverdeling van werk in een bedrijf.
Banen zullen verdwijnen, maar er komen ook nieuwe banen bij
De technologische ontwikkelingen hebben gevolgen voor de omvang van de werkgelegenheid. Er wordt gevreesd voor technologische werkloosheid, doordat robots repeterende werkzaamheden die met name door laagopgeleiden worden uitgevoerd, overnemen en werk efficiënter maken. Aan de andere kant zullen dan producten goedkoper worden, waardoor consumenten meer producten kunnen kopen. Dit laatste schept ook weer extra banen. Het is onzeker welk effect uiteindelijk groter zal zijn.
Toenemende onzekerheid, maar ook positief effect op kwaliteit van arbeid
De technologische ontwikkelingen kunnen dus zorgen voor baanonzekerheid. Aan de andere kant biedt technologische vooruitgang kansen op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld voor mensen met een arbeidshandicap. Technologische ondersteuning biedt mensen met een lichamelijke handicap de mogelijkheid vaker deel te kunnen nemen aan arbeid. Ook heeft de technologische vooruitgang een positieve invloed op de kwaliteit van arbeid. Fysiek zwaar, gevaarlijk, vies en/of saai werk kan door machines verricht worden, waardoor de mens niet meer belast wordt en de kans op fysieke gezondheidsklachten zal afnemen.
Andere competenties nodig van werknemers: een leven lang leren
Technologische ontwikkelingen zorgen voor een verschuiving van taken en competenties. In verschillende sectoren is al een verschuiving gaande naar taken waarvoor een hogere opleiding is vereist. De behoefte aan kenniswerkers en mensenwerkers zal toenemen, terwijl de behoefte aan routinematige functies, zoals productiewerk, afneemt. De vraag zal waarschijnlijk verschuiven naar niet-routinematige taken die competenties als samenwerken, ICT-vaardigheden, aanpassingsvermogen, creativiteit, probleemoplossend vermogen, kritisch denken en flexibiliteit van de werknemer vragen; de zogeheten 21st century skills. Dit zijn taken die hoogopgeleiden beter beheersen, waardoor werkgevers relatief meer behoefte zullen krijgen aan hoogopgeleiden. Een leven lang leren zal door deze veranderingen nog meer van toepassing zijn, en het onderwijs zal inspelen op de nieuwe vaardigheden. Omdat technologische ontwikkelingen er ook toe leiden dat kennis en vaardigheden sneller verouderen, is continue scholing noodzakelijk om mee te kunnen blijven doen. Het actueel houden van kennis en vaardigheden door een leven lang te leren is dus een belangrijke uitdaging voor alle werknemers!
